اهمیت فیزیوتراپی در بهبود بیماران سكته مغزی
نویسنده مطلب: فیزیوتراپیست محمدرضا جان پور
فیزیوتراپی از جمله مهمترین قسمت های بهبودي پس از رخ دادن سكته های مغزي است.سكته مغزي باعث تغيير در زندگي شده و فیزیوتراپی به شما كمك ميكند تا با شرايط جديد سازگار شده و كوتاهترين راه را براي بازگشت به وضعيت طبيعي قبل انتخاب نمایيد.
به طور كلي سكته مغزي به از دست رفتن ناگهاني عملكرد مغز در نتيجه ی اختلال خون رساني به مغز يا پارگي عروق مغز گفته ميشود.اين اختلال خونرساني يا پارگي عروق باعث مردن (نکروز) سلولهاي مغزي در ناحيه درگير ميشود.
گاها مغز دچار كمخوني گذرا به طور حملهاي ميشود كه در آن براي مدت كوتاهي خونرساني به ناحیه اي از مغز دچار اختلال ميشود که به اين حالت كه به اختصار TIA اطلاق ميشود موجب ميشود تا شخص به طور موقتي دچار نشانه هایی همچون ضعف عضلانی،اختلال خفیف و موقت تکلم و بلع،يا سوزش اندامها شود.البته که TIA موجب آسيب مغزي نميشود اما نشانه مهمي است كه خبر از خطر وقوع یافتن سكته مغزي ميدهد.بنابراين در صورتي كه مبتلا به TIA شديد بايد بلافاصله به پزشك مغز و اعصاب مراجعه كنيد تا از وقوع سكته مغزي كامل جلوگيري كنيد.
در اين ميان خطر سكته مغزي در كساني كه سابقه خانوادگي يا سابقه قبلي سكته مغزي دارند بیشتر است.به ازاي هر دهه افزايش سن پس از پنجاه و پنج سالگي خطر سكته مغزي بيش از دو برابر خواهد شد.فی ضمن آنكه كساني كه سيگار ميكشند،فشار خون بالا دارند،بيماري قلبي يا ديابت دارند در خطر بيشتري براي ابتلا به سكته مغزي هستند.تغييراتي هورموني ناشي از بارداري،زايمان و يائسگي هم با افزايش خطر سكته مغزي مرتبط هستند.
پیشگیری از سکته ی مغزی
مصرف رژيم غذايي سالم و سرشار از سبزي و ميوه و غلات،حفظ وزن مناسب،انجام ورزش منظم (حداقل 30 دقيقه در روز)،كنترل نمودن استرسهاي روزمره،كنترل فشار خون و كلسترول،ترك سيگار،كنترل بيماريهاي قلبي و ديابت همگي در پيشگيري از حمله سكته مغزي موثر میباشند.
مشكلات پس از سكته مغزی
مشكلات فرد سکته کرده به اين مساله مربوط ميشود كه كدام قسمت از مغز شما آسيب ديده است و ميزان اين آسيب چقدر است.افرادي كه دچار سكته مغزي ميشوند معمولا دچار مشكلاتي در زمينه حس،حركت،تکلم و بلع ميشوند.درد،بي حسي و سوزش اندامها ميتواند وجود داشته باشد.گرفتگي عضلات،ضعف عضلانی و اختلال در راه رفتن نيز در بسیاری از افراد ديده ميشود.البته که ممكن است در حس لمس يا احساس گرما و يا سرما مشكل داشته باشند.برخی ها هم اختلال بلع يا مشكلات دفعي را تجربه ميكنند.در برخي موارد ديده شده است كه فرد نميتواند اشياي موجود در يك سمت بدن را ببيند و اگر سرش را به آن سمت برنگرداند متوجه آن اجسام نميشود.از آن بدتر اختلالات زبانی و تفكر است.در اين حالت شخص حرفهاي ديگران يا مطالب نوشته شده را درست متوجه نميشود و قادر به خواندن و نوشتن نيست.او حتي نميتواند افكار خود را بيان كند و گاهي دچار اختلال حافظه و يادگيري ميشود.مشكلات عاطفي از ديگر مواردي است كه در بعضي از افراد دچار سكته مغزي ديده ميشود.
فیزیوتراپی پس از سكته مغزي را کاملا جدي بگيريد
بهترين راه براي بهبودی سریع پس از سكته مغزي شروع فیزیوتراپی است.متخصص فیزیوتراپی(فیزیوتراپیست) به شما آموزش میدهد که تا حد امکان كارهايتان را خودتان انجام دهيد و مستقل عمل کنید و اين كه با تغييرات به وجود آمده در مغز و بدن خود به دنبال سكته مغزی كنار آييد.همچنين یاد میگیرید كه خود را با زندگي در خانه،خانواده و جامعه تطابق دهيد.
فیزیوتراپی هنگامي كه در بيمارستان هستيد آغاز ميشود.پس از ترخيص از بيمارستان ميتوانيد فیزیوتراپی را در منزل خودتان يا يك کلینیک فیزیوتراپی دنبال كنيد.
البته خانواده ی بیماران به جهت مشکلات جابجایی،فیزیوتراپی در منزل را ترجیح میدهند.
بيشتر برنامههاي فیزیوتراپی شامل درمانهای روزانه هستند كه پنج یا شش روز در هفته باید انجام گیرند.
نكته كليدي در فیزیوتراپی،اقداماتي است كه از بروز مجدد سكته مغزي جلوگيري میكند.براي آن كه سالم بمانيد بايد دارو مصرف كنيد و در زندگي خود تغييراتي دهيد.از فیزیوتراپ خود ميتوانيد اطلاعات لازم را در مورد نرمشها، رژيم غذايي و ساير موارد كسب كنيد.شما بيشترين شانس را براي بازيابي تواناييهاي خود در شش ماه اول پس از سكته مغزی(زمان طلایی) داريد.بنابراين مهم است كه فیزیوتراپی را خیلی زود شروع كنيد و آن را به طور منظم دنبال كنيد.سكته مغزي ميتواند باعث ضعف يا فلج شدن نيمي از بدن و مشكلات تعادل شود.فيزيوتراپيست به شما كمك ميكند كه تا حد ممكن كنترل عضلات و حركت به حالت عادي نزدیک شود.اگر فرد توانايي جابهجايي نداشته باشد،فيزيوتراپیست از وضعيت مناسب آنها در تخت اطمينان حاصل ميكند و وضعيت آنها را به طور منظم تغيير ميدهد تا از خشك شدن مفاصل جلوگيري كند.اگر فردي كه دچار سكته مغزي شده است نميتواند روي تخت يا صندلي بنشيند.فيزيوتراپیست (دکتر فیزیوتراپی) به او كمك ميكند تا تعادل خود را حفظ كند. پس از اين مرحله شخص ميتواند با كمك بايستد و به آرامي راه برود.
درمان های کلی فیزیوتراپی
درمان اندامهاي ضعيف يا فلج با حركات كوچك و ساده آغاز ميشود.با پيشرفت شخص و قويتر شدن او حركات پيچيدهتر،شروع ميشوند و وی تشويق ميشود تا هر دو سمت بدنش را به كار بگيرد.اين كار از استفاده بيش از اندازه از سمت سالم جلوگيري ميكند.درمان گرفتگي عضلات اين بيماران تلفيق انجام حركات نرمشي و مصرف داروهاي ضداسپاستیسیته ميباشد.استفاده از كيسه آب گرم و نرمشهاي سبك موجب كاهش درد ميشوند.اندامهاي ضعيف يا فلج را با قرار دادن در وضعيت مناسب يا با استفاده از آتلهاي مخصوص ميتوان در مقابل درد محفاظت كرد.درد شانه كه به علت تحمل وزن ناشي از دست فلج به وجود ميآيد را ميتوان با قرار دادن دست روي يك بالش يا بالا نگه داشتن آن كنترل كرد.حرکت درمانی،تمرینات دستی،طب سوزنی فیزیوتراپی(سوزن خشک) و تحریکات الکتریکی و حسی از جمله مهمترین متدهای درمانی فیزیوتراپی جهت بازگشت حس و حرکت اندام ها میباشد.در صورت وجود مشکلات تکلم و بلع گفتاردرمانی نیز توصیه میشود.در فاز انتهایی درمان جهت یادگیری کامل فعالیت هایی همچون لباس پوشیدن،انجام حرکات ظریف اندام ها،چگونگی جابجایی ها،انتقال صحیح وزن و ریزه کاریهای دیگر،کاردرمانی توصیه میشود.کاردرمانی در منزل یا کلینیک به بازگشت فرد به فعالیتهای روزمره زندگی عادی خود کمک شایانی میکند.
به دنبال سكته مغزي ممکن است اختلالات بينايي،اختلال حس لامسه،اختلالات دفع و همچنين اختلال در احساسات روحي نیز ایجاد شوند.در صورتي كه به هر يك از مشكلات فوق مبتلا هستيد، موضوع را با پزشك خود در ميان گذاشته تا برنامه ی فیزیوتراپی مناسب را براي شما پیشنهاد دهد.مخفي كردن مشكل و موكول كردن آن به آينده موجب بدتر شدن وضعيت ميشود.
بايد بدانيد كه براي همه مشكلات راهحل مناسبي انديشيده شده است تا كيفيت زندگي افراد مبتلا به سكته مغزي تا حد ممكن بهبود يابد و به زندگي عادي نزديكتر شوند.بنابراين برنامههاي فیزیوتراپی را به طور منظم دنبال كنيد و نااميد نشويد.همچنين درمانهاي دیگر مربوط به سكته مغزي بالاخص دارودرمانی را ادامه دهيد و راههاي جلوگيري از سكته مغزي را ياد بگيريد تا مجددا دچار سكته مغزي نشويد و به ياد داشته باشيد كه پيشگيري از سكته مغزي بسيار راحت تر از درمان عوارض ناشي از آن میباشد.
